Spis treści
Największy kompleks cmentarny w Wałbrzychu - gdzie go szukać?
Największy kompleks cmentarny w Wałbrzychu mieści się w Śródmieściu - pomiędzy ul. Moniuszki, Przemysłową i Sikorskiego. Przylegają tu do siebie:
- cmentarz komunalny przy ul. Moniuszki,
- wałbrzyski cmentarz żydowski,
- cmentarz polsko-katolicki
- i cmentarz parafialny przy ul. Przemysłowej.
Cmentarz komunalny przy ul. Moniuszki w Wałbrzychu - mapa
Cmentarz komunalny przy ul. Moniuszki to duży teren podzielony na mniejsze jednostki, by poszukującym mogił bliskich łatwiej było je odszukać. Znajdziemy tu też kaplicę cmentarną oraz kolumbarium. Paradoksalnie, najciekawsze tutejsze nagrobki lub pozostałości okazałych grobowców to relikty dawnego poniemieckiego cmentarza.
Nie ma wśród nich niestety dawnych grobowców rodzinnych wałbrzyskich przemysłowców, jak np. rozebranego na początku lat 70. grobowca rodziny Krister, właścicieli fabryki porcelany.
Najpiękniejsze nagrobki wałbrzyskiego cmentarza przy ul. Moniuszki
Na cmentarzu komunalnym przy ul Moniuszki w Wałbrzychu pozostało kilka ciekawych obiektów nagrobnych osobowości dawnego Wałbrzycha i kilka istotnych monumentów nagrobnych współczesnych. Oto ich katalog.
Fragment jednego z nielicznych grobowców - należącego do rodziny Tielsch - kupców i fabrykantów. Ich pałac na Starym Zdroju zachwyca, a pałac w Rusinowej czeka na swoje lepsze dni, zaś po grobowcu w Alei Zasłużonych został pięknie wykonany pomnik z alegoryczną postacią żalu i fragmentem rzeźby dziecka. Kaplica z kryptami grobowymi nie zachowała się do współczesności, choć jej wykonane neogotyckie z piaskowca ściany stały jeszcze w latach 60.
Ciekawym zachowanym zabytkiem jest grobowiec rodziny Brade z 1876-77 roku. Co ciekawe nie ma on zwartej formy, ale składa się z centralnego klasycznego postumentu z rzeźbą Chrystusa oczekującego i dwóch bocznych, opatrzonych w krzyże.
Z tyłu, za centralną częścią grobowca znajduje się interesujący relief poświęcony zasłużonego dla wałbrzyskiego górnictwa dr Juliusowi Brade. Żył on w latach 1804 - 1876, był radcą i projektował kopalnie głębinowe, zmarł na Białym Kamieniu, a tablicę ufundowali ze składek wdzięczni górnicy. Stąd też płaskorzeźba smutnego młodego chłopca z górniczą lampką oraz wieńcem laurowym i górnicze pozdrowienie na postumencie - "Na szczęście - szczęść Boże", a także wspomnienie dobroczyńcy w postaci inskrypcji: "potrzebującemu wręczał On chętnie swą pomocną dłoń, szczęśliwemu był On zawsze dobrym, wesołym kompanem". Od jego nazwiska nazwano też szyb na Starym Zdroju, który działał do lat 90. XIX w. oraz ulicę, która koło szybu biegła. Dziś pozostały już tylko kamienne postumenty.
Ku czci górników poległych w katastrofie
22 grudnia 2010 roku, w 25. rocznicę tragicznej katastrofy górniczej w KWK "Wałbrzych" na cmentarzu komunalnym wystawiono tablicę pamiątkową w hołdzie osiemnastu górnikom, którzy wówczas zginęli pod ziemią. Postument ustawiony nieopodal kaplicy upamiętnia nazwiska tragicznie zmarłych wałbrzyszan, wśród których byli zarówno doświadczeni pracownicy, jak i młodzi chłopcy.
22 grudnia 1985 roku w wybuchu metanu na głębokości 671 m zostało też rannych dziesięciu górników, ci którzy byli blisko miejsca zapłonu nie mieli szans w obliczu ogromnej temperatury i ciśnienia, a także braku tlenu. W tamte smutne dla Wałbrzycha Boże Narodzenie nie było świętowania. Dziś monument z nazwiskami zmarłych górników zawsze przyozdobiony jest kwiatami, a w dzień Wszystkich Świętych trudno ustawić przy nim znicz... tak wiele ich już wokół pomnika płonie. Brać górnicza odwiedza to miejsce pamięci w każdą rocznicę katastrofy.
Ku czci nienarodzonych i ekshumowanych
Również nieopodal kaplicy stoi skromna tablica "Ku czci poczętym a nienarodzonym". To symboliczne miejsce pochówku dzieci utraconych pomaga rodzinom pogodzić się z tą ogromną i bolesną stratą. Tu również płoną znicze, a pod monumentem składane są też kwiaty, a nawet niewielkie maskotki.
Przy Alei Zasłużonych można też znaleźć symboliczną Mogiłę Zbiorową Szczątków Ludzkich Pochodzących z Ekshumacji.
Westerplatczyk pochowany w Wałbrzychu
Na cmentarzu przy ul. Moniuszki pochowano też Eugeniusza Grabowskiego, obrońcę Westerplatte. Na mogile wałbrzyskiego westerplatczyka znalazł się symboliczny "Znak Pamięci" odzwierciedlający cześć oddawaną westerplatczykowi, który ostatnie lata życia spędził w naszym mieście
Kapral Eugeniusz Grabowski urodził się 21 listopada 1914 roku w Kramarzewie jako jeden z dziewięciorga dzieci w rodzinie chłopskiej. W latach 1935-1937 odbył służbę wojskową w 14. dywizjonie Artylerii Konnej w Białymstoku, a po ukończeniu Szkoły Podoficerów Zawodowych Artylerii w Toruniu, pozostał w swej macierzystej jednostce wojskowej jako kapral. Na wybrzeże latem 1939 roku kierowano dobrze wyszkolonych żołnierzy stanu wolnego, Grabowski dowodził działem artyleryjskim, walczył razem z sześcioma żołnierzami obsługującymi działo - bombardierem, celowniczym oraz kanonierami.
Po zakończeniu wojny trafił do polskiej placówki repatriacyjnej w Elblągu, a w grudniu 1945 roku zamieszkał w Kowarach, gdzie pracował jako sprzedawca, a następnie prezes w spółdzielni „Społem”. W 1959 roku przeszedł na emeryturę. W 1997 roku przeniósł się do rodziny do Wałbrzycha, gdzie zmarł i został pochowany w maju 2001 roku.
- Najpiękniejsze miejsca w Śródmieściu Wałbrzycha - jesienią są szczególnie urokliwe!
- Magiczny Dzikowiec we mgle i złotej jesieni. Niepowtarzalne widoki z wieży. Zdjęcia!
- Wałbrzych: Stadion na Nowym Mieście w jesiennej odsłonie (ZDJĘCIA)
- Jesień w ogrodach wałbrzyskiej Palmiarni (ZDJĘCIA)
- Nekropolie Wałbrzycha. Cmentarz komunalny przy ulicy Moniuszki (ZDJĘCIA)
- Jesień w Szczawnie-Zdroju. Zobacz, jak pięknie wygląda teraz park zdrojowy (ZDJĘCIA)
Polecamy szczególnie
- Zakazane miejsca w Wałbrzychu. Tutaj nie wejdziesz i nie zrobisz zdjęcia!
- 10 lat temu głaz wyjawił tajemnicę, gdzie w Wałbrzychu rósł dąb herbowy! Gdzie to?
- 15 pomysłów na krótkie wyjazdy transportem publicznym z Wałbrzycha - zdjęcia
- 21 budynków w Wałbrzychu: Co tu się mieściło wcześniej?
- Wiecie, gdzie w Wałbrzychu można nazbierać kasztanów?
- Opuszczone miejsca w Wałbrzychu. Miały się zmienić, ale czekają... [ZDJĘCIA]
Zasady głosowania w wyborach europejskich 9 czerwca
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?